Qortay: Dr. Nasra Elmi, Madaxa Sare ee Somali Health TV
Hordhaca
Maskaxda bini’aadamka waa qayb muhiim ah oo ka tirsan jirkeena, waxayna masuul ka tahay shaqooyin badan oo nolosha aasaasi u ah sida fikirka, xusuusta, iyo xakameynta dhaqanka iyo dareenka. Si kastaba ha ahaatee, xanuunada ku dhaco maskaxda ayaa sababi kara dhibaatooyin waaweyn, kuwaas oo saameyn ku yeelan kara tayada nolosha ee qofka. Maqaalkan, waxaan ka hadli doonaa xanuunada maskaxda, waxa sababa, sida loo hortagi karo, iyo sida loo daaweyn karo.
Qeexida Xanuunada Ku Dhaco Maskaxda
Xanuunada ku dhaco maskaxda waxaa loola jeedaa xaaladaha caafimaad ee saameeya shaqada iyo hawlaha maskaxda, taas oo keeni karta isbeddelada xagga dareenka, fikradaha, iyo dhaqanka. Waxaa ka mid ah cuduro sida isku buuqsanaan, niyad-jab, iyo walwal xad-dhaaf ah, kuwaas oo saameyn ku yeelan kara caafimaadka guud ee qofka. Xanuunadan ayaa sidoo kale noqon kara kuwa waqti dheer socda oo u baahan daryeel caafimaad oo joogto ah.
Qeybaha uu U Qaybsamo
Xanuunada ku dhaca maskaxda waxaa lagu kala saari karaa dhowr qaybood, iyadoo mid kasta uu leeyahay calaamado iyo daawayn u gaar ah:
- Xanuunada Niyad-jabka
Niyad-jabku waa xaalad maskaxeed oo aad u culus, taas oo qofka ku dhici karta markii uu dareemo in uu ku guuldareystay, niyad-jabkuna wuxuu ka muuqan karaa nafta iyo dareenka guud ee qofka. - Xanuunada Walwalka
Walwalku waa xaalad maskaxeed oo qofka ku sababi karta dareemo welwel ah, kuwaas oo keeni kara culeys dhanka caafimaadka. Waxaa caadi ahaan ka muuqda dhibaatooyin ku saabsan fikirka iyo hawlaha caadiga ah ee nolosha. - Xanuunada Isku Buuqsanaanta
Isku buuqsanaantu waxay dhacdaa marka qofku dareemo inuu yahay mid khalkhal ku jira, iyadoo loo arko inuu waayo xakameynta naftiisa iyo deegaanka uu ku jiro.
Waxyaabaha Keena Xanuunada Maskaxda
Waxaa jira dhowr sababood oo keeni kara xanuunada maskaxda, kuwaas oo ay ka mid yihiin:
- Genetics: Haddii qof ka tirsan qoyskaagu uu la tacaalay xanuun maskaxeed, waxaa suuragal ah in aad sidoo kale waxyeello ka hesho.
- Cadaadis Bulsho iyo Shaqo: Xaaladaha adag ee nolosha, sida cadaadiska shaqada, xiriirka bulshada ee liita, iyo dhibaatooyinka maaliyadeed ayaa sababi kara xanuunada maskaxda.
- Cudurro Jidheed: Cudurro sida sonkorowga iyo xanuunada wadnaha ayaa saameyn ku yeelan kara maskaxda qofka.
- Dhibaatooyinka Hurdada: Hurdada oo aan ku filnayn waxay keeni kartaa isbeddelada maskaxda, iyadoo qofka uu la kulmo xanuuno kala duwan.
Sida Looga Hortagi Karo
In kastoo aanan awoodin in aan gebi ahaanba ka hortagno xanuunada maskaxda, waxaa jira habab looga hortagi karo si loo yareeyo khatarta:
- Dhaqanka Caafimaad ee Maskaxda: Jimicsiga joogtada ah, hurdo ku filan, iyo cunto caafimaad leh ayaa muhiim u ah caafimaadka maskaxda.
- Is-daryeelka: Qofku waa inuu ka shaqeeyaa sidii uu isugu daryeeli lahaa naftiisa, oo uu waqtigiisa u qaybsan karo hawlaha shaqo iyo nasashada.
- Ka Fogaanshaha Cadaadiska: Sida looga hortago xanuunada maskaxda waa in la yareeyo xaaladaha keeni kara cadaadis iyo walwal.
Sida Loogu Daaweyn Karo
Daaweynta xanuunada maskaxda waxay ku xirnaan kartaa nooca xanuunka iyo dhibaatada uu sababay. Waxaa lagu daaweyn karaa:
- Daawooyinka: Daawooyinka loo isticmaalo xanuunada maskaxda sida antidepressants iyo anxiolytics ayaa ka caawiya dadka inay ka baxaan xaaladaha adag ee maskaxda.
- Talo-bixin iyo Kaalmo Dhaqaale: Daryeelka caafimaadka maskaxda waxaa ka mid ah la-talin iyo daawaynta dadka xirfadlayaasha ah ee maskaxda, si loo caawiyo qofka inuu ka adkaado xanuunkiisa.
- Isbeddelka Nolosha: Beddelka qaab nololeed, sida cunto caafimaad leh, jimicsi, iyo ka shaqaynta fekerka iyo dareenka, ayaa wax ka tari kara caafimaadka maskaxda.
Talo Bixin
Waxaa muhiim ah in qofku uu aqoonsado dhibaatooyinka maskaxda ee uu la kulmo si uu u helo caawimo waxtar leh. Ha ka baqin inaad la xiriirto dhakhtarkaaga ama xirfadle caafimaad marka aad dareento xanuun maskaxeed. Xanuunada maskaxda waxay noqon karaan kuwo aad u dhib badan, laakiin waa la daaweyn karaa haddii la helo caawimo sax ah.
FAQ (Su’aalaha Inta Badan La Is Weydiiyo)
1. Waa maxay xanuunada maskaxda?
Xanuunada maskaxda waa xaalado caafimaad oo saameeya shaqada maskaxda, kuwaas oo ka mid yihiin niyad-jabka, walwalka, iyo isku buuqsanaanta.
2. Sidee looga hortagi karaa xanuunada maskaxda?
Waxaa muhiim ah in qofku sameeyo dhaqanka caafimaadka maskaxda sida jimicsiga, cunto caafimaad leh, iyo ka fogaanshaha cadaadiska.
3. Waa maxay daaweynta loogu talagalay xanuunada maskaxda?
Daaweyntu waxay ku xirnaan doontaa nooca xanuunka iyo dhibaatada, waxayna ka koobnaan kartaa daawooyin, talo-bixin, iyo beddelka qaabka nolosha.